Smoezen met... Sheralynn Adriaansz en Mirte Hartland

Sinds een jaar staat er meer spoken word en storytelling op de agenda van Theater Bellevue. Poetry Circle x Mensen Zeggen Dingen, Tapschrift en de samenwerking met Mezrab zijn hier voorbeelden van. Leden van het programmateam, Sheralynn Adriaansz en Mirte Hartland, vertellen over deze kunstvormen en hun ambities ermee.

door Aisa Pinas

Hoi! Wie ben je en wat doe je?
Sheralynn: Ik ben theatermaker, programmamaker, trainer en gespreksleider. Bij Bellevue focus ik mij op twee grote programma’s per jaar. Een programma rondom Keti Koti en een programma tussen kerst en oud en nieuw waar de nadruk ligt op samenkomst en thuisgevoel. We maken dan een pandbreed, festivalachtig weekprogramma. Afgelopen december stond in het teken van storytelling, in samenwerking met Mezrab, cultureel centrum voor storytelling. Ik werk nu ongeveer een jaar bij Bellevue. Wat zeg ik? Ja vandaag precies een jaar!

Mirte: O ja, ik ben hier nu dan ook een jaar! Ik ben singersong-dichter, programmamaker en programmeur. Bij Theater Bellevue werken we in een meerstemmig programmateam samen aan ontwikkelingen in het artistieke beleid, ik denk mee over programmalijnen, welke voorstellingen we willen presenteren, wat voor soort makers een plek te geven en waarom.

Als maker schrijf ik poëzie voor het podium, maak muziek en ik vertel verhalen. Mijn wortels liggen in muziek en spoken word. Ook ben ik als coach verbonden aan Poetry Circle, een landelijk platform voor spoken word.

Jullie zijn bezig met spoken word en storytelling een plek geven in Bellevue, wat zijn dit voor kunstvormen?
Mirte: Spoken word is ritmische, verhalende poëzie die zich vaak verhoudt tot de actualiteit. De traditie van spoken word komt voort uit een vorm van protest, het bevragen van de macht en ongelijkheid. Storytelling is een vertelvorm met een herkenbare structuur die een appèl doet op de verbeeldingskracht van het publiek. De vorm is simpel, een persoon met een verhaal zonder veel technische hulpmiddelen, maar de verhalen zijn beeldend en meeslepend.

Waar komen ze vandaan en hoe worden ze hedendaags vormgegeven?
Mirte: Omdat verhalen vertellen zo oud is als de mensheid is de bakermat van storytelling, spoken word en theater hetzelfde. Iedere cultuur heeft eigen verteltradities. Kenmerkend bij storytelling is dat er vaak gebruik wordt gemaakt van een herkenbare verhaalstructuur: iemand gaat op een queeste, komt voor een conflict te staan en uiteindelijk komt het meestal goed. Een goede storyteller betovert mij zoals ik als kind betoverd kon raken wanneer ik werd voorgelezen. Ik zie het allemaal gebeuren, ademloos op het puntje van mijn stoel.

Sheralynn: De kracht van storytelling is de intimiteit. Als storyteller heb je wel de grote lijnen van het verhaal in je hoofd, maar vertel je het altijd in interactie met je publiek. Als er iemand niest, kan dat meegenomen worden in het verhaal. Daarom is de afstand met het publiek klein. Vaak is er een intieme setting waarbij het publiek om de verteller heen zit en het zaallicht zachtjes aan is. Ik kan mij storytelling nog niet voorstellen in lijsttheater met een grote afstand tot het publiek. Daarom past het denk ik ook zo goed in Klein Bellevue.

Mirte: Spoken word zoals we dat nu in Nederland kennen is deels gebaseerd op invloeden uit de Verenigde Staten. Deze stijl is beïnvloed door West-Afrikaanse verteltradities waar gebruik werd gemaakt van percussie bij het vertellen. Mensen werden vanaf de 17e eeuw tot slaaf gemaakt en ontvoerd naar het Amerikaanse continent, waar ze ondanks de repressie culturele elementen wisten te behouden. Hier zijn vervolgens verschillende kunststromingen uit voortgekomen. Een voorbeeld hiervan is de Harlem Rennaisance waarbij jazz en poëzie werden gecombineerd, maar ook hedendaagse hiphop kent haar oorsprong in spoken word. Spoken word als kunstvorm kreeg grote betekenis gedurende de civil rights movement. Zwarte mensen gingen de straat op om de boodschap van vrijheid, onafhankelijkheid en gelijkwaardigheid te verkondigen. Luister naar iemand als Martin Luther King, je zou hem kunnen zien als spoken word dichter. Spoken word in Nederland heeft inmiddels een eigen ontwikkeling doorgemaakt. Er is heel veel diversiteit in makers en stijlen en het werk is niet meer altijd expliciet activistisch.

Waarom vinden jullie het belangrijk deze kunstvormen in huis te halen?
Sheralynn: Storytelling vind ik een prachtige vorm om vast onderdeel te laten zijn in Bellevue omdat het uitdraagt: “Kom erbij en luister naar dit verhaal. Je bent welkom.” Eve [red. artistiek directeur] vertelde mij over haar visie; dat ze meerstemmigheid belangrijk vindt en dat ze hard werkt om Bellevue een plek te laten zijn voor meer mensen. Ik dacht meteen: dan moet je storytelling aanbieden. Dat thuisgevoel creëren voor mensen die misschien niet bekend zijn met theater. Er zijn ook spoken word en storytelling avonden in het Engels. We hebben hiermee vaker een Engelstalig programma in Bellevue, een belangrijke stap om nog meer mensen zich thuis te laten voelen in ons theater.

Mirte: Spoken word is heel gevarieerd, van zeer begrijpelijk en letterlijk werk tot, tot meer poëtisch en abstract. De overeenkomst is dat er een bepaalde urgentie voelbaar is. Dat het geen luxe is maar noodzaak. Die noodzaak voel ik bij deze kunstvorm en dat mis ik wel eens bij theater. Soms denk ik: was dit nu echt nodig? Ook is het een kunstvorm die vaak door jonge mensen wordt beoefend. Als je een spoken word avond bijwoont ervaar je de blik van een jonge generatie op de huidige tijd. Zowel de spoken word als de storytelling community is cultureel divers en queer friendly. De sfeer en het werk is uitnodigend en zowel interessant voor geoefende theaterbezoekers als voor mensen die niet vaak naar een voorstelling gaan. 

Wat zijn de verdere plannen voor spoken word en storytelling in Bellevue?
Mirte: We onderzoeken wat wij als theater kunnen bieden aan makers, zodat hun werk op een manier kan worden neergezet die rechtdoet aan de kwaliteit van de kunstvorm. Met storytelling haal je bijvoorbeeld wel een avondvullend programma, maar met één spoken word voordracht niet. Wij zijn aan het puzzelen met bijvoorbeeld meerdere artiesten op één avond; is dat haalbaar dat met de techniek ombouwen? We zoeken naar manieren om recht te doen aan de kunstvormen zonder ze in een theaterformat te dwingen.