Interview met Blond & Cynisch

Waarover gaat deze voorstelling?
Circusnachten gaat over de beroemde en getalenteerde trapezeartiest Fere, die vleugels heeft. Dat laatste gegeven is het startpunt van de voorstelling: Journaliste Jack twijfelt aan de echtheid van deze vleugels en besluit Fere te interviewen om hun bestaan te ontkrachten. Uiteindelijk raakt Jack zo in de ban van de verhalen van Fere dat zij zich ook aansluit bij het circus, waar ze van alles meemaken. De thematiek draait om het belang van illusie en dat de manier waarop een verhaal wordt verteld soms meer effect heeft dan een ‘waarheid’.

Was dat ook wat jullie aansprak in het oorspronkelijke verhaal van Angela Carter?
Zeker. Het verhaal van Angela Carter begint vlak voor de eeuwwisseling (1899), een thema dat sterk speelt voor Fere en haar pleegmoeder Lizzie. Het zal een eeuw worden waarin alle vrouwen vleugels hebben, denken zij. Carter schreef dit boek bijna honderd jaar later, dus die wist wat er stond te gebeuren; de introductie van het vrouwenkiesrecht bijvoorbeeld, maar ook twee verwoestende wereldoorlogen.

Wat ons aansprak was dat je als lezer van Carter’s boek in eerste instantie meegaat in het perspectief van sceptische journaliste Jack. Vanuit daar ontvouwt zich een verhaal dat nog veel grootser en rijker is. Ook werden we verliefd op de personages. Fere is een vrouw op wie de hele wereld gek is, ze is charmant en charismatisch. Tegelijkertijd is ze ook groot, lomp en laat boeren en scheten. Ze is multidimensionaal en eigenlijk heel realistisch.

Hoe verliep jullie onderzoek?
We begonnen dicht bij het boek, schrijvend met z'n drieën wilden we er zo veel mogelijk uit overnemen. Vanuit daar zijn we steeds meer gaan kijken naar wat wij belangrijk vinden, het moest natuurlijk theater worden. In een roman werkt die veelheid goed, je kan een boek ook wegleggen als je even ‘vol zit’. Maar in theater wil je gewoon situationele scènes zien.

We werken in het vooronderzoek en de schrijfperiodes aan het aanleggen van een archief van bronnen. Iedere dag beginnen we met elk van onze archiefbijdragen; iets wat we hebben gelezen of gezien, een kunstwerk of stukje poëzie. Dit keer hadden we ook ‘real-life-Feres’: dat vrouwbeeld dat zij vertegenwoordigt zit ook in andere mensen, Lady Gaga bijvoorbeeld.

Voor deze voorstelling kregen we de rechten van The Estate of Angela Carter. Carter was super cool en bedacht allemaal rare dingen voor haar boek. Het reproduceren ervan in ons theaterstuk gaf ons dus ook toestemming om zelf dat soort dingen te bedenken.

Over Carter is bekend dat ze met haar feministische gedachtegoed haar tijd voor was. Ook hoofdpersoon Fere uit Circusnachten verpersoonlijkt ‘de nieuwe tijd’. Op welke manier speculeren jullie over de toekomst als theatermakers?
We zien onze voorstellingen als een soort utopisch laboratorium waar we speculatieve fictie maken. Circusnachten gaat voorbij aan wat je rationeel als mogelijk ziet, een sentiment dat nodig is in het vormgeven van de toekomst: buiten kaders kijken, daar creativiteit in toestaan. We proberen hoopvol theater te maken zonder dat het pamflettistisch is. Hoe laat je via fictie een hoopvolle ingang naar de toekomst zien? Veel kunstwerken houden ons een spiegel voor over de maatschappij van nu, Carter walst daar met haar fantasievolle verhalen eigenlijk overheen.

Een detail waarin wij nog verder gaan dan Carter is de man-vrouw verhouding tussen Jack en Fere. In het boek is de journalist is een man, wat interessant is, want het gaat dus ook over hoe een man naar zo'n vrouw kijkt. Wij vonden het leuker om daar een queer vertelling van te maken: twee vrouwen die met elkaar een intense relatie aangaan. We willen vooral laten zien dat de wereldbeelden van deze karakters ver uit elkaar staan, dat ze een heel inhoudelijke strijd voeren.

Hoe belangrijk was het in die zin om impliciet te zijn over emanciperende onderwerpen als queerness?
Samen op de toneelschool vonden we elkaar in die onderwerpen: vrouwenrollen, feminisme en queerness in het theater. Maar mensen gaan ook naar het theater om een mooi verhaal te zien, een goede voorstelling die hun fantasie prikkelt. We willen wel queer liefde laten zien, daar zie je nog te weinig variatie in op het toneel, hoewel het steeds iets meer wordt. Tegelijkertijd houden we ons bezig met veel andere dingen, de queerness is in onze vertelling geen strijd.

Wat waren jullie inspiratiebronnen voor het decor?
Uiteraard het circus, en trapezetouwen. Calle de Hoog heeft het decor ontworpen en gebouwd en heeft dat zo mooi gedaan. We wilden niet een perfect kloppend circus, maar de illusie ervan, door steeds kleine aanpassingen aan de ruimte te doen. Het verhaal bevat veel visuele beschrijvingen, maar ook beschrijvingen van geur; stinkende panty’s en vissenstaarten en open flessen champagne in de kleedkamer.

Wat hopen jullie dat het publiek ervaart?
Dat ze zich laten verrassen en zien hoe groot de wereld kan zijn, hoe groot je als vrouw mag zijn; niks is te gek. Wij hebben het boek alle drie meermaals gelezen en op een gegeven moment kwamen we erachter dat we het einde stuk voor stuk heel anders hadden geïnterpreteerd. En zijn die vleugels echt? Je kunt het geloven, of niet.