Interview met regisseur Thomas Schoots en maker Daan van Dijsseldonk

De diplomatieke wereld is zichtbaar aanwezig in een stad als Den Haag, maar desondanks gehuld in geheimzinnigheid. De privileges van dit internationale gezelschap leiden nog wel eens tot onbegrip en frustratie; want waarom hoeft een diplomaat zijn parkeerboetes niet te betalen? En wat als de diplomatieke immuniteit voorkomt dat iemand terechtstaat voor een veel ernstiger delict?

Firma MES dook in de wereld die schuilgaat achter de grote hoeveelheid CD-nummerplaten in hun thuisstad. Het resultaat is de voorstelling De Onaantastbaren, waarin thema’s als privilege, schuld en boete verkend worden. Daan van Dijsseldonk (theatermaker en acteur) en Thomas Schoots (regisseur) vertellen over de drijfveren achter de voorstelling.

Wat is het nut van diplomatieke immuniteit? En hoe werd dit de aanleiding voor een voorstelling?

Daan: “De diplomatieke immuniteit is er zodat alle diplomaten over de hele wereld vrij hun werk kunnen doen, niet geremd door de omstandigheden in het land waar ze zijn. Vanuit Nederland gezien, geeft het onze diplomaten bijvoorbeeld de mogelijkheid om zaken die wij belangrijk vinden, zoals abortuswetgeving en homorechten, vrij in het buitenland te vertegenwoordigen. Ook in landen waar de overheid en de lokale wetgeving daar minder vriendelijk tegenover staan.

Thomas: “Het is er dus met een goede reden, maar heeft ook een grijs gebied dat op verschillende manieren geïnterpreteerd kan worden. In zo’n grijs gebied wordt het voor ons interessant.”
Daan: “We hebben met veel verschillende mensen over het onderwerp gesproken en iedereen die zelf betrokken is bij de diplomatieke wereld, vond de immuniteit ontzettend vanzelfsprekend. Het staat niet ter discussie; zelfs ernaar vragen wordt al als een populistische aanval ervaren. Maar het feit dat wij best hebben moeten zoeken naar het waarom, laat wel zien dat het niet raar is dat er argwaan bestaat. Als het allemaal zo vanzelfsprekend is, waarom is het dan niet makkelijker uit te leggen?”

Jullie uitvalsbasis is Den Haag, maar de voorstelling draait om een voorval dat zich in het Verenigd Koninkrijk afspeelde, hoe dat zo?

Thomas: “In onze bredere research zochten we naar een verhaal om als invalshoek te gebruiken. In eerste instantie in Den Haag, maar we kwamen al snel uit bij het verhaal van Anne Sacoolas en Harry Dunn. Zij heeft in 2019 als echtgenote van een Amerikaanse diplomaat de 19-jarige Harry doodgereden omdat ze aan de verkeerde kant van de weg reed. Vrij snel na dat ongeluk is zij met haar diplomatieke paspoort terug naar de VS gereisd om vervolging in Engeland te ontkomen. De ouders van Harry willen dat ze in Engeland berecht wordt, maar tot op heden is dat niet gebeurd. Voor ons was dit een illustratie van de ultieme consequentie van diplomatieke immuniteit; het is op verschillende niveaus interessant. Er zit veel persoonlijk drama in, maar het heeft ook op internationaal niveau ophef veroorzaakt rondom de diplomatieke immuniteit.”

Waarom is dit juist nu een belangrijk onderwerp?

Daan: “Voor ons zit actualiteit meer in de tijdsgeest, dan in wat er woordelijk op de voorpagina’s staat. Deze voorstelling raakt aan de thema’s privilege, maakbaarheid, schuld; die thema’s willen bevragen past in deze tijd.”

Thomas: “We vinden het heel terecht om vragen te stellen bij de privileges die mensen hebben. Als die diplomatieke immuniteit en de daarbij horende voorrechten zo belangrijk zijn, dan hoort daar wat mij betreft ook de verantwoordelijkheid bij, om daar inzicht in te geven en begrip voor te creëren.”

Wat is de rol van het theater in zo’n maatschappelijke kwestie?

Daan: “We hebben een plek nodig in de samenleving om gesprekken te voeren over dit soort complexe problemen. Om ervan te leren en op zoek te gaan naar verzoening. Er ligt een grote druk op instituten als de rechtsspraak of de pers; van advocaten en officieren van justitie wordt verwacht dat ze zaken ‘oplossen’ maar dat kunnen zij niet.”

Thomas: “Een rechtszaak levert een straf op voor de dader, maar vaak geen oplossing of gevoel van genoegdoening of verzoening voor een slachtoffer. Wij denken dat het theater een plek is die daar door middel van gesprek en verbeelding iets aan bij kan dragen.

Wat kan het publiek straks verwachten?

Thomas: “We noemen de voorstelling een diplomatieke thriller over schuld en boete. Er zit ook echt een drijvende spanning in naar het einde toe. Het is een muzikale reis waarin het documentaire verhaal op een theatrale manier tot je komt.”

Daan: “De voorstelling heeft een vrij rationele en intellectuele achtergrond, maar op het podium vertalen we dat juist naar emotie en verbeelding.”

Thomas: “We spelen met de aanwezigheid van het publiek en de illusie van theater om verschillende perspectieven op het verhaal te laten zien. Dat zie je ook terug in het beeld; de setting die je ziet is een crash test; een soort laboratorium waar wij als gezelschap in werken.”

Met welke gedachten verlaten bezoekers straks de zaal?

Daan: “Iedereen kan een ongeluk veroorzaken; daarna komt de vraag of je vervolgens gebruik maakt van de privileges die je hebt. Of je nu diplomatenvrouw bent, of bijvoorbeeld een vader hebt die advocaat is. Maar maakt niet iedereen wel eens gebruik van bepaalde privileges? En wanneer sta je aan de andere kant- en ben je er slachtoffer van? We hopen mensen ertoe aan te zetten daarover na te denken.”

Door Fay van der Wall