Interview Kimberley Agyarko

door Aisa Pinas

Hoe is jouw idee voor ABROAD ontstaan?
Ik denk dat het eigenlijk al ontstond in mijn afstudeerjaar in Maastricht. Ik dacht toen: Ik ga nu afstuderen als actrice, maar wat wil ik nog meer? Ga ik nu werken als acteur? Of wil ik ook dat makerschap dat in mij zit blijven aanscherpen? Welke verhalen wil ík vertellen?

De verhalen die mij aangingen, zag ik niet in het Nederlandse theaterlandschap. Ik wilde iets schrijven over intergenerationaliteit, maar dan op een manier die nog niet is gehoord. Ik kwam in contact met Marjorie Boston (RIGHTABOUWNOC INC.) en via haar met Eve Hopkins (Bellevue). Zij zeiden: “Weet jij wat jij nodig hebt? Een nieuwe makers regeling!” Dit hebben we aangevraagd en zo kon ik beginnen met het concept voor dit transmediale project ABROAD, waaronder de theatervoorstelling.

Het project bestaat dus uit drie onderdelen, hoe gaat het met de podcast en documentaire?
Goed! Samen met mijn co-regisseur Isaura heb ik mijn ideeën kunnen uitwerken tot documentaire waarbij ik zelf in gesprek ga met mijn ouders. Vorig jaar hebben we een maand in Ghana gefilmd, daarna in Nederland en nu zitten we in de edit-fase. 

Een podcast maken had ik al eens eerder gedaan: Overseas voor het Afrovibes festival met hele mooie gesprekken over de Afrikaanse cultuur en diaspora. Nu wilde ik een nieuwe podcast gaan maken, maar realiseerde ik mij dat het personage Abena in de voorstelling ook al een podcast maakt. Haar podcast is een soort dagboek en biechtruimte, waarin ze al haar reflecties en emoties deelt met haar luisteraars. Via Abena zeg ik eigenlijk al wat ik wil zeggen.

Kan je ons iets meer vertellen over Abena en haar vader Boga?
Abena is bijna dertig en zit met vragen over het verleden en toekomst. Ze is alleen door haar vader opgevoed in Nederland. Wat betekent dit voor haar? En haar eigen toekomstige moederschap? Het missen van haar moeder en het ontheemde gevoel van niet in je geboorteland zijn, vormen een gat in haar ziel. Ze besluit terug te gaan naar Ghana om antwoorden op haar vragen te vinden en het gat te dichten. 

Vader Boga snapt er niks van. Hij heeft zoveel voor haar opgeofferd, de weg vrijgemaakt, waarom waardeert zij dat niet? Waarom teruggaan? Wat is daar te vinden? Hij probeert op zijn eigen manier ook patronen te doorbreken en beargumenteert dit als pastoor altijd vanuit Bijbelteksten.
 

Zo hebben beide personages hun eigen manier van het verleden aankijken, patronen doorbreken en toekomst vormen. Ze spreken ook ieder een eigen taal, Abena via de podcast en Boga via de Bijbel. De voorstelling gaat met name over de relatie tussen ouder en kind, waarbij ik de eerste en tweede generatie als leidraad gebruik. 

"Als ouder geef je alles aan je kinderen, maar tegelijkertijd moet je ook naar je eigen geluk zoeken. Als je iets offert, dan is het weg. Je geeft het op, je geeft het over."

Vader Boga is dus pastoor, waarom deze keuze?
Geloof speelt een grote rol in mijn leven; ik ga vaak naar de kerk en lees bijna dagelijks in de Bijbel. Het geeft mij kracht, wijsheid en levensbegeleiding. Op de toneelschool in Maastricht moest ik vaker mijn geloof verdedigen, terwijl er voor mij zoveel schoonheid inzit. In dit stuk wil ik op een vormelijke, creatieve manier via de vader wat vertellen over generationele patronen doorbreken, zoals ik dat uit mijn geloof heb geleerd.

Als ouder geef je alles aan je kinderen, maar tegelijkertijd moet je ook naar je eigen geluk zoeken. Als je iets offert, dan is het weg. Je geeft het op, je geeft het over. Het is niet meer van jou. Op het moment dat dat je eigenlijk hoopt dat iemand anders je gelukkig gaat maken, dan word je altijd teleurgesteld. Als baby wordt jouw navelstreng doorgeknipt, maar als volwassenen hebben we soms emotioneel en spiritueel de knip zelf nog niet gemaakt. Zo blijf je verbonden aan je ouders, en zij weer aan hun ouders.

Waarom is Bodé Owa voor jou dé persoon voor deze vaderrol?
Ik had Bodé ontmoet tijdens een tentoonstelling van Ghanese kunstenaar James Barnor in Antwerpen. Ik raakte met hem in gesprek en kwam erachter dat hij ook acteur is en wilde hem meteen vragen voor deze rol. Het is heel fijn samenwerken omdat Bodé de Afrikaanse cultuur kent; hij komt zelf uit Nigeria en kent Ghana goed want komt daar vaak en spreekt de taal een beetje. Ik hoef hem niks uit te leggen, we zitten op één lijn en konden vanaf het begin meteen samen bouwen. Bij een lezing zei hij bijvoorbeeld: “Volgens mij moet ik jou hier uitschelden met dit Ghanese scheldwoord.” Ik vond het geweldig, het paste perfect! Bodé is amazing en zo’n goede acteur. Fijn en bijzonder dat ik hem heb ontmoet.

De gezinssituatie van Abena komt overeen met die van jou: geboren in Ghana, naar Nederland geëmigreerd als kind en hier opgegroeid zonder moeder: is dit stuk autobiografisch? 

Klopt, er zitten overeenkomsten in zoals het opgroeien bij alleen je vader en ook mijn moeder is teruggegaan naar Ghana toen ik twaalf was, maar toch het is niet autobiografisch. De inspiratie voor het personage Abena kwam van een gast bij de podcast Overseas, Ansah.theplugg, die vertelde over haar besluit terug te emigreren naar Ghana. 

Ik wil nooit mezelf spelen in mijn werk, er moet voor mij altijd een transformatie kunnen plaatsvinden. Het is leuk om te bedenken: wat voor soort meid is het? Hoe praat zij, hoe beweegt zij? Wat is haar slang? Het blijft een valkuil dat ik niet mezelf ga spelen en daarom heb ik Eva Line de Boer gevraagd als eindregisseur. Ik heb drie keer eerder met haar gewerkt, dus zij kent mij inmiddels goed en kan mij helpen met het creëren van Abena echt als personage.

"Door vaker terug te kunnen gaan heb ik echt een puur beeld kunnen schetsen van de stad (Accra) en het leven daar nu."

Hoe hebben jouw bezoeken aan Ghana dit stuk beïnvloed?  
Mijn bezoeken hebben veel gedaan voor mijn artisticiteit en inspiratie. Één van de laatste scènes in het stuk, als er gepraat wordt over de markt en over de gaten op de weg, is echt geschreven in Ghana. Door vaker terug te kunnen gaan heb ik echt een puur beeld kunnen schetsen van de stad (Accra) en het leven daar nu.

Migratie kan een vergetelheid brengen, omdat je zo in een andere cultuur zit en vervreemd kan raken van je eigen cultuur. Als je dan over je eigen land gaat schrijven, schrijf je vanuit oude herinneringen en niet vanuit hoe het nu is.

Wat wil je de mensen meegeven?
Ik hoop dat ik een verhaal vertel waarbij mensen voelen: wow dit is precies wat ik heb meegemaakt, maar nog niet eerder op toneel heb teruggezien. Dit is voor het eerst dat iemand daar woorden aan geeft voor mij. Als dat gebeurt, ben ik heel blij. Bij de eerste publieke lezing kwamen er twee meiden naar mij toe: “De vader is echt precies mijn vader. Ik denk en voel als Abena en zij zegt de dingen die ik nooit heb kunnen zeggen.” Zo bijzonder. 

Vaak zeggen we: zo gaat dat bij ons in de familie. Dat is eenmaal in ons bloed. Ik hoop dat mensen thuis nog gaan nadenken over hun eigen intergenerationaliteit. Hoe zit dat eigenlijk bij mij? Welke patronen zie ik? Heb ik eigenlijk mijn navelstreng al doorgeknipt?